Tìm Hiểu Rõ Hơn Làng Nghề Lụa Vạn Phúc Hà Đông

Làng lụa Hà Đông hay Làng lụa Vạn Phúc (nay thuộc phường Vạn Phúc, thuộc quận Hà Đông, cách trung tâm Hà Nội (khoảng 10 km) là một làng nghề dệt lụa tơ tằm đẹp nổi tiếng có từ ngàn năm trước. Lụa Vạn Phúc có nhiều mẫu hoa văn và lâu đời bậc nhất Việt Nam.

Thực Tế Từ Lễ Hội Văn Hoá, Du Lịch, Làng Nghề

Lễ hội văn hoá, du lịch, làng nghề Vạn Phúc năm 2018 là lễ hội được tổ chức quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Điều này không chỉ thể hiện ở phần lễ được tổ chức quy củ, bài bản hơn mọi năm mà phần hội cũng được thực hiện với nhiều nội dung hấp dẫn. Nhiều tiểu cảnh hoa, lụa trang trí đẹp mắt, trở thành điểm “check in” hấp dẫn của du khách. Các cửa hàng lụa cũng được trang trí lộng lẫy, đẹp mắt bởi đèn lồng và nhiều sản phẩm lụa bày bán.

Lụa Vạn Phúc từ lâu mang vẻ đẹp truyền thống, kiêu sa, quý phái và “kén” người mua. Nhiều mẫu lụa vẫn tôn trọng truyền thống xưa cả về hoạ tiết và màu sắc. Giá lụa cũng tuỳ loại, trung bình từ 120.000 đồng/m, loại cao cấp hơn là 250.000 đồng/m. Lụa Vạn Phúc tuy không thay đổi nhiều về mẫu mã, giá cả nhưng không phải là mặt hàng được bán chạy nhất ở làng lụa.

Theo quan sát của phóng viên HNMO, rất nhiều cửa hàng của người dân quản lý vẫn bày bán nhiều sản phẩm may mặc không phải lụa của làng. Nhiều mẫu áo dài được in hoạ tiết rực rỡ và may đo sẵn kiểu công nghiệp bằng nhiều loại vải phổ thông trên thị trường, bày bán phổ biến với giá dao động từ 300.000 đồng – 500.000 đồng/áo. Áo dài truyền thống được may bằng lụa Vạn Phúc “xịn” có giá khoảng 750.000 – 900.000 đồng/áo. Loại này ít người mua hơn.

Chủ cửa hàng lụa Nhật Phong chia sẻ, việc khách đến làng lụa Vạn Phúc nhưng chọn mua lụa ít hơn là mua những sản phẩm may đo công nghiệp sẵn là thực tế phổ biến. Điều này thể hiện nhu cầu và tâm lý người mua muốn sản phẩm rẻ hơn. Hơn nữa, lụa khá “kén” người mặc, gặp người thật thích, hiểu về lụa mới có thể bán được. Dù vậy, chị chủ cửa hàng khẳng định, khách hàng của lụa Vạn Phúc thường là khách quen nên sản phẩm lụa có đầu ra riêng, do vậy không có sự đột biến về tiêu thụ trong những ngày diễn ra lễ hội.

Hơn thế, với những tiềm năng vốn có, Vạn Phúc sẽ có nhiều cơ hội để phát triển làng nghề gắn với du lịch.

Với chủ đề “Vạn Phúc-sắc lụa nghìn năm”, Tuần lễ Văn hóa Du lịch-Thương mại làng nghề Vạn Phúc do UBND phường Vạn Phúc, quận Hà Đông tổ chức là một sự kiện văn hóa ngành nghề truyền thống có quy mô lớn, thu hút đông đảo khách tham quan trong và ngoài nước. Đây là hoạt động thiết thực quảng bá văn hóa nghề truyền thống dệt lụa Vạn Phúc cũng như thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại, du lịch làng nghề truyền thống của TP Hà Nội nói chung. Hướng đến mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng Thủ đô Hà Nội xanh-văn hiến-văn minh-hiện đại, TP Hà Nội đã có nhiều chương trình, kế hoạch quy hoạch, xây dựng, phát triển đô thị cùng sự nghiệp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa di sản truyền thống Hà Nội. Năm 2016, Hà Nội chủ trương thí điểm dự án đầu tư bảo tồn, phát triển làng nghề truyền thống kết hợp du lịch tại hai làng nghề truyền thống nổi tiếng, đại diện tiêu biểu cho vốn di sản đặc trưng về làng nghề truyền thống phong phú của Thủ đô là làng gốm Bát Tràng (Gia Lâm) và làng lụa Vạn Phúc (Hà Đông).

Đến thời điểm hiện tại, mặc dù dự án quy hoạch làng nghề Vạn Phúc mới triển khai được một số hạng mục nhỏ, nhưng qua Tuần lễ Văn hóa Du lịch-Thương mại làng nghề Vạn Phúc có thể thấy tiềm năng phát triển làng nghề này gắn với du lịch trong tương lai là rất lớn. Nghệ nhân Phạm Khắc Hà, Chủ tịch Hội Làng nghề Dệt lụa Vạn Phúc chia sẻ rằng, toàn bộ kinh phí tổ chức tuần lễ là từ nguồn xã hội hóa. Lúc đầu, khi ông cùng các thành viên huy động đóng góp của các hộ sản xuất, kinh doanh trong làng rất khó khăn bởi nhiều hộ e ngại việc đóng góp, nhất là sợ tổ chức ra sẽ không có khách. Nhưng người dân Vạn Phúc đã rất vui mừng, phấn khởi khi khách đến đông cả ban ngày và buổi tối trong suốt tuần lễ. Điều đó cho thấy phần nào giá trị của thương hiệu lụa Vạn Phúc và chứng tỏ sản phẩm lụa đáp ứng được nhu cầu của khách hàng, được khách hàng yêu thích. Qua đó, người sản xuất, kinh doanh càng thấy trách nhiệm của mình phải làm nghề một cách nghiêm túc hơn, phải bảo vệ thương hiệu và tình cảm của khách hàng đối với làng nghề. Theo ước tính của nghệ nhân Phạm Khắc Hà, đã có gần một triệu lượt khách đến tham quan, mua sắm trong những ngày diễn ra sự kiện nói trên. Đây là một bất ngờ lớn đối với người dân Vạn Phúc và cả ban tổ chức.

 

 

Vạn Phúc vốn đã mang những giá trị tự thân để phát triển gắn với du lịch, đó là làng có nghề dệt lụa hơn 1.000 tuổi nổi tiếng trong nước và quốc tế, cách trung tâm Thủ đô Hà Nội khoảng 10km với những giá trị văn hóa truyền thống lâu đời. Đặc biệt, lụa Vạn Phúc đã trở thành thương hiệu quen thuộc với người dân khắp cả nước và không ngừng được cải tiến, nâng cao về chất lượng, mẫu mã để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của xã hội.

Hiện nay, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc có 164 hộ sản xuất và kinh doanh lụa với gần 200 khung dệt, hộ nhiều nhất có 16 khung dệt. Nhận thức được tầm quan trọng của mẫu mã sản phẩm, năm 2014, một số hộ sản xuất đã góp tiền mua máy làm mẫu mã tự động. Nếu năm 1993, lụa Vạn Phúc chỉ có khoảng 20 mẫu thì nay đã có hơn 400 mẫu. Trước đây để làm một mẫu mất 6-7 tháng, nay chỉ mất khoảng một tuần. Việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu lụa Vạn Phúc cũng được quan tâm hơn. Năm 2014, lụa Vạn Phúc bắt đầu in tên thương hiệu, lô gô vào biên vải và tích cực hướng dẫn, giới thiệu tới khách quy trình dệt lụa và cách nhận biết lụa. Từ năm 2013 đến nay, thực hiện chương trình khuyến công của Sở Công Thương TP Hà Nội, hằng năm, Hội Làng nghề Dệt lụa Vạn Phúc tổ chức lớp dạy nghề cho nhân dân địa phương và lao động ngoài địa phương đang làm việc tại làng. Mỗi lớp có khoảng 35 học viên và giáo viên là những nghệ nhân làng nghề. Để đáp ứng yêu cầu thực tế và để hoạt động sản xuất, kinh doanh của làng nghề mang tính hệ thống hơn, năm 2018, hội làng nghề đã tổ chức lớp học nghề cắt may, các học viên học xong gần như đều có việc làm. Không ít bạn trẻ chọn học nghề dệt để làm chủ, tiếp nối, xây dựng nghề truyền thống của cha ông ngày càng phát triển.

Giữ Bản Sắc Truyền Thống

Nhắc đến lụa Vạn Phúc là nhắc đến các loại: lụa, gấm, vóc, vân, the, lĩnh, bằng, quế, đoạn, sa, kỳ, cầu, đũi… với đặc trưng bền đẹp, mềm mại vừa tạo sự sang trọng, vừa gần gũi. Trong đó, dòng lụa vốn được đánh giá là quý nhất của làng Vạn Phúc là lụa vân với lối dệt tinh xảo. Trên cơ sở những đề tài trang trí từ nghệ thuật truyền thống, người thợ làng lụa Vạn Phúc sáng tạo thêm để thích ứng với từng chất liệu dệt như: ngũ phúc, long vân, thọ đỉnh, quần ngư vọng nguyệt, hoa lộc… để cho ra đời những sản phẩm đẹp. Người làng Vạn Phúc thường tự hào sản phẩm lụa quê hương từng là vật phẩm tiến vua các triều đại, từng tham gia đấu xảo tại hội chợ Marseille, Paris và xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới.

Lụa Vạn Phúc mất một thời gian dài trong việc loay hoay tìm lại thương hiệu, khi mà thị trường trong nước không mặn mà với lụa. Nhiều nhà thiết kế Việt Nam không tìm thấy sự đồng điệu trong việc lên ý tưởng sáng tạo từ sản phẩm lụa Vạn Phúc. Trong một Tuần lễ thời trang Việt Nam diễn ra tại Hà Nội, NTK Minh Hạnh cũng đưa ra nhận xét về sản phẩm lụa Vạn Phúc với mẫu mã quá cũ, ít thay đổi sẽ khó được các nhà thiết kế trong nước tìm đến. Điều này phần nào khiến lụa Vạn Phúc khó đến tay người tiêu dùng.

Theo nhịp xoay chuyển của cuộc sống, có những thời điểm, lụa Vạn Phúc rơi vào cảnh thăng trầm, sản phẩm làm ra khó tiêu thụ hoặc các cửa hàng, cửa hiệu tại Vạn Phúc nhập hàng Trung Quốc về bán ảnh hưởng tới thương hiệu làng nghề. Không ít khách hàng đến Vạn Phúc mua nhầm lụa nơi khác, tạo tâm lý và những đánh giá chưa tích cực về làng nghề. Đó là thời điểm của nhiều năm về trước.

Hiện nay, người dân Vạn Phúc ý thức được rằng không có gì bền vững bằng chính những yếu tố truyền thống, những giá trị gốc cần được bảo tồn và phát huy. Khách du lịch đến với Vạn Phúc bởi muốn tìm thấy tinh hoa của một làng nghề trên những tấm lụa bản địa, tìm hiểu nghề truyền thống, không phải mua tấm lụa nhập từ nơi khác. Vì vậy, người Vạn Phúc đã chú trọng phát huy bản sắc làng nghề. Dù số hộ trực tiếp sản xuất lụa là 145 hộ và số hộ kinh doanh lụa là 160 hộ, vẫn là con số khiêm tốn so với 3.900 hộ của cả làng nghề song so với những năm trước đã phát triển hơn. Sản lượng lụa mỗi năm sản xuất đạt khoảng 2 triệu mét, chỉ đủ đáp ứng nhu cầu thị trường trên 60%, số còn lại vẫn nhập từ nơi khác. Tuy vậy, như ông Kiều Thanh Hải, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc phường Vạn Phúc, chính quyền địa phương khuyến cáo người dân không nên bán hàng nhập ngoại, vì vậy hầu như rất ít cửa hàng bán sản phẩm lụa của Trung Quốc. Hai năm trở lạ đây, địa phương tiến hành kiểm tra và chưa phát hiện cửa hàng nào bán hàng Trung Quốc. Với các hàng lụa nhập từ các tỉnh, thành khác, địa phương yêu cầu chủ cửa hàng niêm yết công khai để khách không nhầm lẫn.

Trở Thành Điểm Đến Hấp Dẫn

 

Đến Vạn Phúc thời điểm này, du khách được chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng của làng nghề. Vạn Phúc đã năng động hơn, văn minh hơn, đẹp hơn và đó cũng là những cố gắng để làng nghề dệt lụa khẳng định mình trên thị trường.

Xác định làng nghề dệt lụa là điểm đến du lịch của khách trong và ngoài nước, chính quyền địa phương đã đầu tư cơ sở hạ tầng, chỉnh trang các tuyến phố, tôn tạo di tích. Đặc biệt, ba tuyến phố đi bộ gồm phố lụa, phố ẩm thực, phố sinh vật cảnh - đồ cổ đồng thời được mở ra để người dân tham quan, mua sắm. Những ngày cuối tuần, các tuyến phố đi bộ tại Vạn Phúc đón hàng nghìn khách du lịch ghé thăm. Tất nhiên, để tạo ra điểm nhấn này, chính người dân cũng sẵn lòng chịu một số bất tiện về phương tiện đi lại, nhưng đổi lại là những lợi ích không thể đo đếm hết từ hoạt động du lịch, thương mại.

Tuần Văn hóa du lịch thương mại làng nghề Vạn Phúc diễn ra từ ngày 8 - 14/11 là sáng kiến của địa phương nhằm quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống, thúc đẩy hoạt động thương mại và du lịch của làng nghề dệt lụa. Với nhiều hoạt động văn hóa truyền thống cùng với sự bài trí không gian đẹp, những ngày qua, Vạn Phúc là điểm đến của hàng vạn du khách gần xa. Đây được coi là hoạt động có ý nghĩa đối với làng lụa Vạn Phúc, được nhiều người đánh giá cao.

Nghệ nhân dệt lụa Nguyễn Thị Tâm cho biết, với những hộ sản xuất như gia đình bà rất phấn khởi bởi lượng khách đến với làng nghề và đến với gia đình bà đông ngoài dự kiến. Nhiều người đến tham quan làng nghề sẽ hiểu hơn về sản phẩm lụa Vạn Phúc, các hộ sản xuất, kinh doanh lụa cũng nắm bắt được thêm thị hiếu của khách hàng. Tuy nhiên, bước đường chinh phục thị trường vẫn còn dài, Vạn Phúc tiếp tục khẳng định mình từ việc tận dụng và phát huy lợi thế riêng có. Để xây dựng Vạn Phúc thành điểm du lịch, thương mại trọng tâm của Hà Nội, địa phương sẽ tiếp tục chỉnh trang, mở rộng một số điểm văn hóa lịch sử như: Nhà Lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, miếu Vạn Phúc, đền thờ Tổ nghề, đình thờ Thành hoàng làng, chùa Vạn Phúc. Phường chỉnh trang tuyến phố kinh doanh lụa, ẩm thực, hoa cây cảnh - đồ cổ để tạo tuyến phố đồng màu sắc. Những người bán hàng tiếp tục được tập huấn về văn hóa ứng xử, nhân viên tuyến phố kinh doanh lụa được vận động mặc áo dài lụa Vạn Phúc nhằm tạo ấn tượng cho khách tham quan. Điều quan trọng, khách đến Vạn Phúc một lần sẽ muốn quay trở lại các lần sau.

Mrs Ngọc Mai